Informacje ogólne

Powierzchnia: 603,7 tys. km2

Ludność: 42 928 900

Stolica + ludność stolicy: Kijów, 2 858 384

Język urzędowy: ukraiński

Ustrój polityczny: demokracja

Waluta (kurs na dzień 19-02-2016 r.): hrywna 1UAH= 0.1470 PLN

Podstawowe wskaźniki makroekonomiczne

PKB za rok 2014: 131,8 mld USD

PKB na 1 mieszkańca: 3082,5 USD

PKB (dynamika PKB w %): - 6,8%

Deficyt budżetowy (%PKB): 5,0

Inflacja (%): 24,9%

Stopa bezrobocia (%): 9,3%

Eksport towarów (w mld USD): 53,9

Import towarów (w mld USD): 54,3

Źródło: Państwowy Komitet Statystyki Ukrainy [1], Międzynarodowy Fundusz Walutowy.

Najważniejsze informacje gospodarcze

Gospodarka Ukrainy jest w znacznym stopniu uzależniona od eksportu niskoprzetworzonych produktów, w szczególności wyrobów metalurgicznych i rud żelaza. Z drugiej strony Ukraina jest znaczącym importerem surowców energetycznych gazu ziemnego i ropy naftowej. Ukraina posiada jedne z najbardziej żyznych gleb na świecie i klimat sprzyjający rolnictwu. Potencjał tego sektora nie jest w gospodarce Ukrainy w pełni wykorzystywany.

Ukraina borykała się z szeregiem problemów gospodarczych – postępującym spadkiem aktywności gospodarczej, wycofywaniem wkładów bankowych, wojną domową na wschodzie kraju, dwucyfrową inflacją, spadkiem obrotów handlu zagranicznego oraz szeregiem innych kwestii wynikających z polityki Rosji (wstrzymanie dostaw gazu, blokada handlowa itd.).

Spadek PKB Ukrainy w 2014 r. wyniósł 6,8%. Wg danych Państwowej Służby Statystyki Ukrainy w I i II kwartale 2015 roku ukraiński PKB kontynuował tendencję spadkową. W okresie tym PKB Ukrainy liczony w cenach stałych z 2010 r. zmniejszył się o 14,6% .

Wg prognoz Banku Światowego spadek PKB Ukrainy w 2015 r. ma wynieść 12%, a inflacja 50%. Ponadto, BŚ prognozuje wzrost PKB w 2016 r. o 1%, w 2017 r. o 2%, a w 2018 r. o 3%. Inflacja w 2016 r. ma wg prognoz wynieść 23,4%. Wg Banku Światowego zadłużenie zewnętrze w 2015 r. wyniesie 156,7% PKB, w 2016 r. 143,9%, w 2017 r. 135,7%, a w 2018 r. 126,8% PKB.

Międzynarodowa agencja ratingowa Standard & Poor's podwyższyła długookresowy rating kredytowy Ukrainy (informacja z 20.10.2015 r.) w walucie obcej z poziomu „SD/D” do poziomu „B-/B”. Podniesiono również rating w zakresie krótko i długookresowych kredytów w walucie narodowej z poziomu „CCC+/C” do poziomu „B-/B”.

Produkcja przemysłowa w okresie styczeń - sierpień 2015 r. w porównaniu z analogicznym okresem roku 2014 spadła o 18%.Produkcja rolna od początku 2015 r. utrzymywała ujemną dynamikę. Spadek w rolnictwie w ciągu trzech kwartałów 2015 r. wyniósł 5,3%.Wskaźnik inflacji liczony w odniesieniu do analogicznego okresu roku poprzedniego wyniósł 51,5%.

Handel zagraniczny

Według danych Państwowej Służby Statystycznej Ukrainy w okresie styczeń-sierpień 2015 r. ukraiński eksport towarowy osiągnął wartość 24,77 mld USD, co oznacza jego spadek w porównaniu z tym samym okresem roku poprzedniego o 33,9%. Import zmniejszył się o 33,9% i osiągnął poziom 24,15 mld USD. Dodatnie saldo w handlu towarami wyniosło 619,8 mln USD, co oznacza pogorszenie o 317,5 mln USD wobec analogicznego okresu roku 2014.

Udział krajów UE w ukraińskim eksporcie towarowym w omawianym okresie wyniósł 32,9% (spadek o 32,5% wobec analogicznego okresu 2014 r.), WNP – 20,8% (spadek o 52,6%). W okresie styczeń-lipiec 2015 r. spadł eksport do wszystkich najważniejszych państw, oprócz Chin, do których to eksport wzrósł o 2,5%. W przypadku Rosji eksport spadł o 58,9%, Polski - 35%, Włoch - 31,1, Włoch - 31,1%, Holandii – 25,2%, Indii – 22,1%, Egiptu – 21,6%, Niemiec – 21,4%. Pomimo ogromnego spadku, Rosja pozostała największym odbiorcą ukraińskich towarów z udziałem 12,7%. Kolejni najwięksi partnerzy handlowi w eksporcie Ukrainy to Turcja, Chiny, Egipt, Włochy, Polska, Indie, Niemcy.

Największy udział w strukturze towarowej eksportu miały artykuły rolno-spożywcze (35,5%), wyroby metalurgiczne (27,6%), maszyny i urządzenia (9,9%), produkty mineralne (8,5%), oraz artykuły przemysłu chemicznego, w tym tworzywa sztuczne (6,3%).

Po stronie importu na Ukrainę na początek września 2015 r. udział państw UE wynosił 40,8% (spadek o 26,9% wobec analogicznego okresu roku ubiegłego) a państw WNP 27,8% (spadek o 47,7%). Wśród głównych partnerów handlowych w porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego import wzrósł jedynie w przypadku Węgier (o 45,1%) i Norwegii (o 231,4%). W odniesieniu do pozostałych najważniejszych partnerów handlowych Ukrainy spadki importu wyniosły: z Rosji – 61,5%, Włoch – 45,8%, Białorusi – 43,7%, Francji – 32,6%, Chin – 31,8%, USA – 30%, Polski – 27,2% i Niemiec – 20,3%. W strukturze importu dominowały: produkty mineralne z udziałem 31,5% (w tym surowce energetyczne 29,2%, z czego gaz ziemny 11,2%), produkty chemiczne oraz tworzywa sztuczne (łącznie 21,2%), maszyny i urządzenia (20,8%) oraz produkty rolno-spożywcze (19,9%).

Inwestycje zagraniczne

Na dzień 1 lipca 2015 r. skumulowana wartość inwestycji zagranicznych na Ukrainie wyniosła 42,9 mld USD, spadek o 6,4% w porównaniu do wartości z początku 2015 r. (na koniec 2014 r. wartość inwestycji wynosiła 53,4 mld USD). Wiodące miejsce wśród inwestorów zajmuje Cypr, którego udział spadł w całym omawianym okresie do 28,6%. Kolejne pozycje zajmują: Niemcy – 12,8%, Holandia – 11,9%, Rosja – 6,3%, Austria – 5,5%, Wielka Brytania – 4,6%, Wyspy Dziewicze – 4,4%, Francja – 3,6%, Szwajcaria – 3,2% i Włochy - 2,2%. W strukturze sektorowej skumulowanych inwestycji wg stanu na 01.01.2015 r. największy udział mają przemysł (31,5%), sektor finansowy (25,9%), handel i usługi dla ludności (13,3%) oraz operacje związane z nieruchomościami (8,4%).

Ukraińskie inwestycje bezpośrednie za granicą

W 2014 r. ukraińskie podmioty ulokowały za granicą 6,6 mld USD bezpośrednich inwestycji. W rezultacie łączny poziom ukraińskich inwestycji bezpośrednich za granicą wg stanu na 31 grudnia 2014 r. wyniósł - po uwzględnieniu korekt, strat i różnic kursowych - 6,4 mld USD.

Wg stanu na 31 grudnia 2014 r. ukraińskie inwestycje bezpośrednie ulokowane zostały w 46 krajach świata. Do najważniejszych lokalizacji zagranicznych inwestycji bezpośrednich ukraińskich podmiotów zaliczane są: Cypr (91,6% łącznego poziomu bezpośrednich inwestycji zagranicznych firm ukraińskich), Federacja Rosyjska (3,1%), Łotwa (1,3%), Polska (0,8%), Gruzja (0,6%), Brytyjskie Wyspy Dziewicze (0,4%) oraz Kazachstan (0,4%).

Wymiana handlowa z Polską (mld USD)

	2011	2012	2013	2014	Dynamika 2014 2013	I-IX 2015	Dynamika I-IX 2015 I-IX 2014
Eksport	4688,0	5279,5	5718,4	4207,31	73,6	2320,3	74,3
Import	2791,7	2550,9	2219,7	2282,4	102,9	1256,7	70,9
Obroty	7479,7	7830,4	7938,2	6489,7	81,8	3577,0	73,1
Saldo	+1896,3	+2728,6	+3498,6	+1924,8		+1063,6

Źródło: dane GUS

Wg. danych GUS w 2014 r. Ukraina zajęła 17 miejsce wśród najważniejszych partnerów handlowych Polski (w 2013 r. zajmowała 13 miejsce), w tym 14 jako odbiorca polskich towarów (spadek z 8 pozycji w 2013 r.).

W okresie styczeń-wrzesień 2015 r. wymiana handlowa Polski z Ukrainą wyniosła 3,5 mld USD (spadek o 26,9% w porównaniu do analogicznego okresu 2014 r.), w tym eksport 2,3 mld USD (spadek o 25,7%), import 1,2 mld USD (spadek o 29,1%). Po dziewięciu miesiącach 2015 r. Ukraina zajmuje 18 miejsce wśród najważniejszych importerów polskich towarów oraz 22 miejsce jako importer. Transakcje eksportowe w ww. okresie prowadziło ponad 8 tys. polskich podmiotów gospodarczych.

Struktura polskiego eksportu na Ukrainę w styczniu-wrześniu 2015 r. w porównaniu do analogicznego okresu 2014 r. według danych wstępnych GUS przedstawiała się następująco:

wyroby przemysłu elektromaszynowego – 24,3% udziału, spadek dostaw o 26%;
przemysł chemiczny – 21% udziału, spadek o 21%;
produkty mineralne – 15,6% udziału, spadek dostaw o 1%;
produkty rolno - spożywcze – 10,4% udziału, spadek o 31%;
wyroby metalurgiczne 9,2%, wyroby przemysłu lekkiego 7,3%, artykuły drzewno-papiernicze 4,9%.

Import z Ukrainy w styczniu-wrześniu 2015 r. zdominowało pięć grup towarowych:

wyroby metalurgiczne – 27,1% udziału, spadek wartości dostaw o 40%;
artykuły rolno-spożywcze – 22,9% udziału, spadek wartości dostaw o 22%;
produkty mineralne – 18,1% udziału, spadek dostaw o 43%;
wyroby drzewno-papiernicze – 11,8%, udziału, wzrost dostaw o 2%;
artykuły przemysłu elektromaszynowego – 8,9% udziału, spadek wartości dostaw o 6%;
wyroby przemysłu chemicznego – 4,8% udziału, spadek dostaw o 31% .

Współpraca inwestycyjno-kapitałowa

Według danych Państwowej Służby Statystyki Ukrainy, na dzień 1 lipca 2015 r. poziom polskich inwestycji zagranicznych w gospodarkę Ukrainy wynosił 790,8 mln USD, co plasuje Polskę na 11 miejscu na liście największych inwestorów zagranicznych na Ukrainie (1,8% udziału). Od początku 2015 r. został odnotowany odpływ polskich inwestycji na poziomie 36,8 mln USD (spadek o 4,6%).

Wg stanu na I półrocze 2015 r. największy udział w polskich bezpośrednich inwestycjach zagranicznych na Ukrainie zajmuje sektor finansowo-ubezpieczeniowy (45,5%). Przemysł i sektor produkcyjny stanowią 35,5% inwestycji polskich na tym rynku, sektor usług 11,3%, handel detaliczny i hurtowy (9,7%).

Wg. ukraińskich danych na Ukrainie zarejestrowanych jest ponad 2900 podmiotów gospodarczych z polskim kapitałem.

Na podstawie danych Państwowego Komitetu ds. Statystyki Ukrainy, ukraińskie firmy zainwestowały w Polsce wg stanu na 1 lipca 2015 r. 51,3 mln USD (0,8% łącznego poziomu inwestycji bezpośrednich Ukrainy za granicą). Ocenia się jednak, iż rzeczywisty poziom ukraińskich inwestycji bezpośrednich w Polsce jest znacznie wyższy wg. ekspertów ukraińskie inwestycje w Polsce szacowane są na ok. 1,5 mld USD.

Wg danych za I półrocze 2015 r. ukraińskie inwestycje w Polsce ulokowane zostały w przemyśle (20,9 % całości ukraińskich inwestycji), w sektorze budowy maszyn i urządzeń (16,6%). Od początku 2015 r. odnotowano odpływ ukraińskich inwestycji w tych sektorach.

Dostęp do rynku

Bariery systemowe

gwałtowne załamanie się kursu hrywny, hiperinflacja,
utrata zdolności płatniczych przez partnerów ukraińskich,
ograniczenia w dostępie do waluty,
wzrost kosztów pozyskiwania i spłaty kapitału przez polskich inwestorów na rynku wewnętrznym Ukrainy (m.in. pozyskania kredytów)

Ograniczenia taryfowe

Cła eksportowe

Aktualnie cła eksportowe są stosowane w przypadku eksportu z Ukrainy następujących towarów:

- określonych rodzajów żywych zwierząt hodowlanych,

- określonych rodzajów skór,

- określonych rodzajów nasion roślin oleistych,

- określonych rodzajów metali nieszlachetnych, złomu i odpadów z metali nieszlachetnych,

- określonych rodzajów gazu ziemnego.

Dodatkowe cła

W dniu 26 lutego 2015 r. weszła w życie ustawa wprowadzająca na okres 12 miesięcy dodatkowe opłaty z tytułu importu towarów na Ukrainę niezależnie od kraju pochodzenia tych towarów. Z w/w opłat zwolniono następujące grupy towarowe: gaz ziemny, węgiel energetyczny, surowce energetyczne importowane na potrzeby elektrowni atomowych, ropa naftowa i produkty ropopochodne, banknoty i metale szlachetne, pomoc humanitarna oraz towary, podlegające zwolnieniu z opłat importowych zgodnie z umowami międzynarodowymi. W przypadku wwozu na obszar celny Ukrainy innych towarów pobierana jest opłata importowa:

w wysokości 10% (grupy towarowe 1-24 UKTZED oraz towary, o których mowa w art. 374 Kodeksu celnego Ukrainy tj. m.in. żywe zwierzęta i produkty zwierzęce, produkty roślinne, tłuszcze, masla, napoje (w tym alkoholowe),ocet i tytoń);
w wysokości 5% (grupy towarowe 25-97 UKTZED, w których znajdują się m.in. só1,wapno, rudy metali, produkty chemiczne, tworzywa sztuczne, skóry, futra, drewno, korek, papier, tekstylia, obuwie, wyroby z kamienia, szkło, kamienie szlachetne, maszyny
i urządzenia elektryczne, sprzęt transportowy, broń i amunicja, dzieła sztuki).

Potrzeba wprowadzenia dodatkowej opłaty celnej uzasadniona została przez władze Ukrainy potrzebą stabilizacji bilansu płatniczego państwa. Cła zniesione zostaną od 1 stycznia 2016 r.

Ograniczenia pozataryfowe

Zakazu eksportu z Ukrainy nieobrobionego drewna okrągłego, w tym drewna dębowego na okres 10 lat

W dniu 8 lipca 2015 r. Prezydenta Ukrainy podpisał Decyzję o wprowadzeniu od 1 listopada 2015 r. moratorium, tj. zakazu na eksport z Ukrainy nieobrobionego drewna okrągłego, w tym drewna dębowego na okres 10 lat (drewna sosnowego od stycznia 2017 r. także na 10 lat).

Zakaz importu mięsa wieprzowego z województwa podlaskiego

Od 25 lipca 2014 r. wprowadzony został przez Ukrainę obowiązek wykonywania badań importowanego z Polski mięsa wieprzowego w kierunku ASF. Z dniem 6 marca 2015 r. strona ukraińska wycofała wymóg tych badań dla świeżego mięsa wysyłanego na rynek ukraiński. Utrzymano natomiast zakaz wwozu na Ukrainę świń (dzikich i domowych), pozyskanych od nich produktów, surowca i materiału reprodukcyjnego, jak również pasz z województwa podlaskiego Rzeczypospolitej Polskiej.

Obowiązkowa certyfikacja importowanych towarów

Zgodnie z prawem Ukrainy, import towarów na obszar celny Ukrainy dozwolony jest wyłącznie w przypadku, gdy dany towar odpowiada wymaganiom technicznym przewidzianym ukraińskimi przepisami prawnymi W przypadku gdy dany towar podlega obowiązkowej certyfikacji na Ukrainie dopuszczenie do obrotu na Ukrainie dozwolone jest pod warunkiem przedstawienia ważnego certyfikatu zgodności (lub zaświadczenia o uznaniu zgodności), a także pod warunkiem że dany towar został wniesiony do Jednolitego Rejestru Certyfikowanej na Ukrainie Produkcji.

Licencje i kontyngenty ustanawiane są corocznie

Gabinet Ministrów Ukrainy zatwierdził wykaz towarów, w przypadku których ich eksport i/lub import na Ukrainę objęty jest w 2015 r. procedurą licencjonowania i/lub kontyngentami.

W 2015 r. obowiązują kontyngenty w odniesieniu do eksportu następujących towarów: srebra (kod UKTZED: 7106, wysokość kontyngentu - 0 kg), złota (kod UKTZED: 7108 - 0 kg), odpadów i złomu metali szlachetnych (kod UKTZED: 7112 -0 kg), żużlu, popiołu i odpadów zawierających głównie cynk za wyjątkiem cynku twardego (kod UKTZED: 2620 19 00 00 - 2700 ton), żużlu, popiołu i odpadów zawierających głównie miedź (kod UKTZED: 2620 30 00 00 – 6400 ton). Utrzymano zerową wysokość kontyngentów na eksport gazu ziemnego wydobywanego na Ukrainie (kod UKTZED: 2711 21 00 00). Eksport tych towarów podlega również licencjonowaniu.

Sankcje w obrocie gospodarczym z zagranicą

Zgodnie z ukraińskim prawem, w przypadku nieprzestrzegania przez podmioty gospodarcze – w tym także zagraniczne podmioty gospodarcze – obowiązujących na Ukrainie przepisów z zakresu współpracy gospodarczej z zagranicą (np. prawa walutowego, celnego) Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego i Handlu Ukrainy ma prawo zastosować wobec tych podmiotów specjalne sankcje. Sankcje te mogą przybrać postać: kary finansowej, objęcia danego podmiotu gospodarczego trybem indywidualnego licencjonowania (konieczność uzyskiwania jednorazowej zgody Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego i Handlu Ukrainy na dokonanie danej transakcji handlu zagranicznego) oraz tymczasowego zakazu prowadzenia zagranicznej działalności gospodarczej.

Rejestracja kontraktów dot. określonych rodzajów operacji w handlu zagranicznym

W przypadku określonych operacji w handlu zagranicznym, prawo Ukrainy przewiduje konieczność rejestracji kontraktów dotyczących tych operacji. Obowiązkowej rejestracji podlegają umowy dotyczące zleconych przez ukraińskie podmioty procedur uszlachetniania, w przypadku których uszlachetniany towar podlega sprzedaży w kraju uszlachetnienia lub eksportowi do krajów trzecich, a także umowy dotyczące eksportu z Ukrainy złomu metali nieszlachetnych. Za rejestrację kontraktów odpowiada Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego i Handlu.

Działania na rzecz rozwoju dwustronnej współpracy gospodarczej

Minister Gospodarki obejmuje częściowym dofinansowaniem niektóre przedsięwzięcia promocyjne o charakterze proeksportowym m.in. wspierające udział polskich firm w targach, wystawach i misjach gospodarczych (de minimis). Bliższe informacje dostępne są w Portalu Promocji Eksportu [2].

Przedsięwzięcia wspierające polski eksport i inwestycje są również realizowane przez Wydział Promocji Handlu i Inwestycji w Kijowie [3]. Systemowym wsparciem Ministra Gospodarki w zakresie wzrostu poziomu umiędzynarodowienia polskich firm jest Sieć Centrów Obsługi Inwestorów i Eksporterów (COIE) [4].

Wsparciem dla przedsiębiorców są również udzielane przez Korporację Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A. (KUKE S.A.) ubezpieczenia i gwarancje w ramach systemu gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeń eksportowych jak również oferowane przez Bank Gospodarstwa Krajowego [5] w ramach rządowego programu „Finansowe Wspieranie Eksportu“ instrumenty finansowe m.in. kredyty dla ukraińskich przedsiębiorców (w ramach dostępnych limitów). W związku z konfliktem rosyjsko-ukraińskim KUKE S.A [6]. co do zasady utrzymało możliwość ubezpieczenia eksportu na rynek ukraiński, przy zastosowaniu jednak zmieniających się w czasie rozwiązań ostrożnościowych.

Potencjalne dziedziny współpracy

Do perspektywicznych kierunków rozwoju działalności firm polskich na ukraińskim rynku zaliczyć należy:

energetykę – dostawy maszyn, urządzeń i technologii do modernizacji sektorów pozyskiwania surowców energetycznych, wytwarzania i przesyłu energii; dostawy maszyn, urządzeń i technologii energooszczędnych;
branżę rolno-spożywczą – dostawy maszyn, technologii i know-how;
budownictwo – dostawy i/lub produkcja maszyn, urządzeń i materiałów wykończeniowych, inwestycje infrastrukturalne, budowa dróg i kolei;
sektor dóbr konsumpcyjnych – dostawy i/lub produkcja sprzętu AGD, odzieży, kosmetyków, farmaceutyków;
sektor usług – zwłaszcza consulting we wszystkich obszarach życia gospodarczego, usługi lecznicze, edukacyjne, turystyczne.